رفلاکس معده به بازگشت غیرعادی اسید و شیره معده به داخل مری و
اذیت شدن مری در اثر تماس با این عوامل گفته می شود.
همه اینها علائم رفلاکس معده هستند که بیشتر افراد حداقل یکبار آن را تجربه
کرده اند.
اما بعضی از افراد به صورت مداوم این علائم را تجربه میکنند.
در این مقاله قصد داریم بطور مفصل راجع به رفلاکس معده و علائم آن صحبت
کنیم و بررسی کنیم که چه روشهایی برای درمان آن وجود دارد.
غذایی که ما میخوریم از طریق لوله ای به نام مری وارد معده می شود.
پس از رسیدن غذا به معده هضم غذا توسط اسید و شیره معده شروع میشود.
دیواره معده به دلیل تماس مداوم با اسید و شیره معده در مقابل اثرات مخرب
آنها مقاوم شده است و دیواره مری به دلیل اینکه در معرض تماس با اسید
و شیره معده نیست دفاع مناسبی در برابر این عوامل ندارد.
بین مری و معده یک دریچه وجود دارد بنام دریچه مری که اجازه می دهد غذا از
مری وارد معده شود و از بازگشت غذا و شیره معده به مری جلوگیری می کند.
درصورتیکه دریچه مری وظیفه خود را به درستی انجام ندهد مثلا به خوبی بسته
نشود یا بی موقع باز شود اسید و شیره معده به داخل مری بر می گردند.
دیواره مری در برابر اسید و شیره معده آسیب پذیر است بنابراین در شرایطی که
دریچه مری کار خود را به درستی انجام ندهد بازگشت اسید و شیره معده به داخل
مری باعث اذیت شدن مری می شود.
پس بطور خلاصه می توان گفت رفلاکس معده زمانی رخ میدهد که اسید معده
و سایر محتویات درون معده از دریچه پایینی مری به مری باز میگردند.
پایین مری یک دریچه عضلانی به شکل حلقه دارد که در انتهای مری و ابتدای
معده قرار دارد.
زمانی که این دریچه باز میشود غذای بلعیده شده از انتهای مری وارد معده
میشود.
هنگامیکه این دریچه آسیب دیده باشد یا به هر دلیلی عملکرد درست خود را از
دست داده باشد ممکن است به درستی عمل نکند و بی دلیل باز شود همین
موضوع باعث رفلاکس معده میشود.
طبق نظر پزشکان اگر فردی علائم رفلاکس معده را بیش از دوبار در هفته
تجربه کند به احتمال زیاد به این بیماری مبتلاست.
بیماری رفلاکس معده به چند دسته مختلف تقسیم میشود که یکی از انواع
آن رفلاکس کلاسیک است.
در رفلاکس کلاسیک معمولا محتویات معده فقط در مری بالا میآیند و به
حلق نمیرسند.
علائم رفلاکس کلاسیک بیشتر به صورت سوزش سردل (سوزش معده) ظاهر
میشود.
رفلاکس معده با توجه به اندام و عضوی که تحت تأثیر اسید معده قرار میگیرد
علائم متفاوتی دارد بنابراین همه انسانها علائم یکسان و مشابهی را تجربه
نمیکنند.
علائم رفلاکس معده ممکن است بسیار خفیف یا بسیار شدید باشند.
این علائم معمولاً بعد از خوردن غذا خصوصا غذای تند یا چرب و همچنین
هنگام دراز کشیدن یا خم شدن بروز میکنند.
اگر هر یک از علائم و نشانههای بالا را تجربه کرده اید بهتر است در اسرع وقت
به پزشک متخصص گوارش مراجعه نمایید.
افراد زیادی به رفلاکس معده مبتلا هستند.
در این افراد محتویات معده خلاف جهت طبیعی تا گلو حرکت میکنند.
وقتی در اثر این حرکت برعکس محتویات معده به گلو میرسد به آن رفلاکس
حنجرهای-حلقی گفته میشود.
ترشحات معده سرشار از اسید و آنزیمهایی است که برای هضم غذا در معده
لازم و ضروری هستند.
بنابراین طبیعی است که این مواد در هر جایی غیر از معده
و روده باعث آسیب به بافت آن ناحیه (گلو و حنجره) میشود.
همانطور که گفته شد در رفلاکس حنجرهای-حلقی ترشحات معده به تارهای
صوتی و حنجره آسیب میزند و باعث ایجاد التهاب در حنجره می شود.
به التهاب حنجره لارنژیت گفته میشود که در این مورد لارنژیت رفلاکس
نامیده میشود.
لازم به ذکر است علائم ناشی از رفلاکس حنجرهای-حلقی بسیار شبیه به
بیماریهای حلق و حنجره است.
توصیه میشود برای اطمینان از علت این مشکل همزمان با یک دکتر گوش و حلق
و بینی و پزشک متخصص داخلی مشورت کنید.
معمولا افراد مبتلا به رفلاکس حنجرهای-حلقی کمتر از سوزش معده شکایت
دارند.
سوزش سردل به دلیل برگشت محتویات معده به مری و ایجاد التهاب در دیواره
مری بوجود می آید,این بیماری رفلاکس کلاسیک یا رفلاکس معده-مری نامیده
میشود.
با اینکه میدانیم محتویات معده برای رسیدن به حلق باید از مری عبور کنند اما
هنوز مشخص نشده است که چرا افراد مبتلا به رفلاکس حنجرهای-حلقی کمتر به
سوزش معده دچار میشوند.
برای تشخیص لارنژیت رفلاکس ابتدا خود فرد باید به علائمی که دارد دقت کند
تا هنگام مراجعه به پزشک بتواند شرح حال مناسبی از خود ارائه دهد.
توجه داشته باشید اگر تغییر صدای شما در ساعات اولیه صبح و همچنین پس
از هر وعده غذایی بدتر میشود احتمال التهاب حنجره و تارهای صوتی به دلیل
بازگشت محتویات معده تا حلق بسیار بالا است.
در این شرایط معمولا پزشک درمورد شدت علائم از بیمار سوال میپرسد و اگر
شدت علائم زیاد باشد به احتمال زیاد تشخیص پزشک لارنژیت رفلاکس
می باشد.
جهت مداوای لارنژیت رفلاکس انجام موارد زیر ضروری است:
1.داروهای تجویزشده توسط پزشک را تا پایان دوره توصیه شده مصرف نماییم
و تا قبل از امام دوره بصورت خودسرانه مصرق دارو را ترک نکنیم.
2.دوره درمان را حتما تکمیل نماییم.
3.اگر در طول دوره درمان مشکلی بوجود آمد حتما با پزشک معالج مشورت کنیم
و خودسرانه دارو را قطع یا مصرف آن را بیشتر نکنیم.
4.داروها را حتما به صورت منظم و در موعد مقرر مصرف کنیم.
5.توصیه هایی که پزشک جهت رفع مشکل رفلاکس میکند جدی بگیریم و
درصورت توصیه به پرهیز غذایی به دقت به آن عمل کنیم
در صورتکه علائم لارنژیت رفلاکس تداوم داشت یا شدیدتر شد ممکن است
پزشک درخواست پایش سطح اسید معده,مری و روده داشته باشد.
برای انجام این کار با استفاده از یک دستگاه مخصوص سطح اسید حلق را
اندازهگیری میکند.
همانطور که گفته شد علائم ذکر شده بخصوص سوزش سر دل نشانههای خوبی
برای تشخیص رفلاکس معده هستند.
زمانیکه پزشک به رفلاکس معده مشکوک شود قبل از تشخیص نهایی از بیمار
میخواهد تا بعضی معاینات و آزمایشهای مرتبط را انجام دهد.
در حالت عادی تصویربرداری از دستگاه گوارش امکانپذیر نیست نوشیدن
محلولی که حاوی ماده باریوم است این امکان را فراهم میکند تا بتوانیم از
دستگاه گوارش عکس برداری کنیم.
این روش یکی از روشهای تشخیص رفلاکس معده و سایر بیماریهای گوارشی
می باشد.
یک لوله انعطافپذیر که یک دوربین کوچک به آن متصل است جهت بررسی
و همچنین درصورت نیاز به نمونهبرداری,به درون مری فرستاده میشود و با
تصویری که از مری و معده به دست می آید میتوان رفلاکس معده یا سایر
بیماریهای گوارشی از جمله التهاب معده,زخم معده,ترشح بیش از حد اسید
معده و… را تشخیص داد.
این آزمایش به این صورت انجام میشود که یک قطعه pH سنج درون مری
کار گذاشته میشود تا ورود اسید معده به مری را بررسی کند.
یک لوله انعطافپذیر به درون مری فرستاده میشود تا قدرت عضلات مری
سنجیده شود.
زندگی و پیروی از یک رژیم غذایی سالم است.
یک بازه ی متعادل حفظ نمایید.
درصورتی که رعایت موارد بالا برای شما موثر واقع نشود ممکن است پزشک جهت درمان رفلاکس معده دارو تجویز کند.
قطعا همه این مورد را تحربه کرده اند که به دنبال یک سرماخوردگی چند روزی
صدایمان خشدار میشود یا گلو درد داریم.
اما اگر این علائم را بدون سرما خوردگی و به مدت چندین روز تجربه کنیم
احتمالا مشکل مربوط به دریچه بالای معده است و به عبارت دیگر به رفلاکس
معده مبتلا هستیم.
دریچه بالای معده مسئول کنترل عبور غذا از مری به معده است و اگر به
خوبی بسته نشود باعث بازگشت اسید معده و محتویات معده به مری و
گاهی حتی تا دهان می شود.
به این حرکت رو به عقب (خلاف جهت طبیعی حرکت محتویات معده)
بازگشت اسید معده یا رفلاکس معده گفته میشود.
سوزش سردل یا قسمت بالای شکم یا به عبارت سادهدتر معده درد از
شایعترین علائم رفلاکس معده است.
توجه به این نکته ضروری است اگرچه علائم مهم رفلاکس,ترش کردن و سوزش
زیر جناغ سینه است اما بسیاری از بیمارانی که به رفلاکس معده مبتلا هستند
این علائم را ندارند و فقط از سایر علائم ذکر شده دچار ناراحتی میشوند.
درصورت پیش آمد هر از عوامل زیر در معده و مری ممکن است رفلاکس
معده ایجاد شود یا تشدید شود:
ما میتوانیم با ایجاد تغییرات در شیوه زندگی یا به عبارت دیگر با برخی از
روشهای درمان خانگی رفلاکس معده در کنار داروهایی که پزشک متخصص
داخلی گوارش برای ما تجویز میکند به بهبود رفلاکس معده و کاهش علائم
آن کمک کنیم.
هر چه حجم غذایی که مصرف میکنیم در یک وعده بیشتر باشد و معده در
یک وعده بیشتر پر شود احتمال رفلاکس معده و شدت علائم آن بیشتر میشود.
اگر عادت کنیم به جای سه وعده غذا با حجم زیاد وعدههای بیشتری با حجم کم
غذا بخوریم معده کمتر پر میشود و علائم رفلاکس معده کاهش مییابد.
برخی از موادغذایی رفلاکس معده را به شدت تحریک میکنند مانند غذاهای
چرب,غذاهای تند و پرادویه,حبوبات,سبزی,گوجهفرنگی,نعنا,پیاز,سیر,قهوه,چای,
شکلات,نوشابه گازدار و نوشیدنیهای الکلی.
اگر این غذاها جزو روتین زندگی ماست بهتر است بررسی کنیم که آیا علائم
رفلاکس معده با خوردن برخی از این غذاها ارتباط دارد یا نه یا هنگامی که هر
یک از این مواد غذایی را مصرف میکنیم علائم رفلاکس شدیدتر میشود یا خیر.
برای پی بردن به این موضوع لازم است از خوردن کل این غذاها برای مدت یک
هفته پرهیز کنیم و سپس یکی یکی خوردن آنها را شروع کنیم.
بطور مثل هفته اول چای
هفته دوم پیاز و به همین ترتیب تا آخر.
باید دقت کنیم که با افزودن کدامیک از این غذاها به برنامه غذایی علائم
رفلاکس معده شدیدتر می شود.
به احتمال بسیار قوی قطع کردن مصرف غذای تشدید کننده علائم
رفلاکس معده تا حد زیادی در بهبود علائم موثر خواهد بود.
نوشیدنی های گازدار باعث برگشت گاز از معده و دفع گاز از راه دهان می شود.
بازگشت گاز از معده با مقداری اسید همراه است. بنابراین بهترین جایگزین
نوشابه های گازدار آب است.
وقتی به حالت ایستاده یا حتی نشسته هستیم جاذبه زمین باعث میشود تا
اسید معده در جای خود یعنی معده نگه داشته شود.
به همین دلیل بهتر است ساعت صرف غذا را طوری تنظیم کنیم که سه ساعت
قبل از رفتن به تختخواب غدای خود را صرف کرده باشیم.
به عبارت دیگر دراز کشیدن بالافاصله بعد از ناهار و همچنین صرف دیر وقت
شام باعث تشدید علائم رفلاکس معده میشود.
بهتر است به مدت چند ساعت بعد از صرف غذا حرکات سریع و شدید
نداشته باشیم.
البته پیادهروی بعد از صرف غذا مشکلی ایجاد نمیکند اما حرکات ورزشی سریع
یا شدید خصوصا حرکاتی که با خم شدن همراه هستند در فاصله یکی دو ساعت
بعد از غذا باعث تشدید رفلاکس معده میشوند.
اگر طوری بخوابیم که سرِ ما حدود 15 تا 20 سانتیمتر بالاتر از پاها قرار بگیرد
جاذبه زمین موجب کاهش رفلاکس اسید معده و علائم آن میشود.
برای انجام این کار باید پایه تخت در بخشی که سر قرار میگیرد بلندتر از پایه
پایینی باشد. لازم به ذکر است استفاده از بالش بیشتر یا بلندتر مفید نیست و
باید شیب در کل تخت یا حداقل نیمه بالایی تخت برقرار شود.
بالا رفتن وزن باعث میشود تا عضلات و اعضای مجاور معده در فواصل نزدیکی
از هم قرار بگیرند در نتیجه وضعیت طبیعی دریچه بالایی معده به هم بخورد و
بسته ماندن این دریچه مشکل شود. اگر اضافه وزن دارید با کاهش وزن میتوان
به کنترل علائم رفلاکس معده بسیار کمک کرد.
تنش های عصبی و فشار روانی زیاد و همچتین نگران بودن در بیشتر مردم
باعث افزایش ترشح اسید معده میشود.
جهت بهبود رفلاکس معده بهتر است سیگار یا قلیان را کنار بگذاریم.
نیکوتین باعث باز ماندن دریچه بالایی معده و در نتیجه رفلاکس میشود.
برخی از داروها مانند داروهایی که حاوی استروژن هستند و به زنان پس از
یائسگی تجویز میشود باعث شل شدن دریچه بالایی معده میشود.
همچنین برخی از داروها مثل داروهای رفع پوکی استخوان موحب التهاب و
آسیب به مری میشوند.
بنابراین برای آگاهی از تاثیر داروها روی رفلاکس معده توصیه نیشود حتما با
پزشک معالج خود مشورت کنید.
رفلاکس معده اصولا بیماری آزار دهنده ای است.
علائم رفلاکس فرد مبتلا را بسیار آزار می دهند بطوریکه می تواند در فعالیتها
و کارهای روزانه اختلال ایجاد کند.
برخی از علائم رفلاکس با بیماری های دیگر اشتباه گرفته می شوند,مثلا درد قفسه
سینه ناشی از رفلاکس معده با بیماری های دیگر مثل مشکلات قلبی اشتباه گرفته
می شود.
در این موارد ابتدا باید بیماری خطرناکتر یعنی همان مشکلات قلب و عروق به
دقت بررسی شود و پس از اطمینان از نبود مشکل قلبی باید به بررسی رفلاکس
معده پرداخته شود,زیرا همان طور که گفته شد بیماری رفلاکس,عمدتا بیماری
آزاردهنده ای است اما خطر آنچنانی ندارد.
از دیگر عوارض رفلاکس معده میتوان به بروز خراشیدگی و زخم در ناحیه مری
اشاره کرد.
با تشخیص زودهنگام و درمان به موقع و مناسب رفلاکس معده براحتی می توان
این عوارض را کنترل کرد.
علت ایجاد رفلاکس معده درواقع هنوز به درستی مشخص نشده است اما واضح
است که برخی عوامل باعث بروز و تشدید رفلاکس می شوند.
این عوامل عبارتند از :
رعایت و پرهیز از مواردی که در بالا ذکر شده است می تواند تا حد زیادی در
بهبود علائم رفلاکس و پیشگیری از بروز آن موثر باشد.
علاوه بر موارد ذکر شده ممکن است جویدن آدامس هم در بهبود علائم در
برخی از افراد موثر باشد.
همان طور که ذکر شد رعایت برخی از توصیه های تغذیه ای و روش زندگی
مناسب و کاهش استرس موجب کنترل رفلاکس معده میشود.
اگر با این روش ها در مدت کوتاهی علائم بهبود چشمگیری نیابند توصیه
میشود به پزشک مراجعه شود.
پزشک معالج با توجه به علائم و انجام معاینه و آزمایشهای مورد نیاز
بررسی های لازم را انجام خواهد داد و با توجه به نتایج بررسی های انجام
شده روند درمان شروع میشود.
طبق مطالعات انجام شده حدودا یک پنجم از جمعیت ایران مبتلا به رفلاکس
معده و همزمان مبتلا به زخم معده یا زخم اثنی عشر هستند و حدود نیمی از
افرادی که مبتلا به رفلاکس معده هستند روده تحریک پذیر نیز دارند.
بر اساس موارد ذکر شده بررسی,تشخیص و درمان مناسب بیماری های گوارشی
بصورت همزمان از اهمیت بسیاری برخوردار است.
همان طور که گفتیم استرس و فشارهای روانی از مهمترین عوامل تشدید و بروز
رفلاکس هستند.
توجه کافی به مطالب گفته شده و همچنین در صورت لزوم مراجعه به مشاور و
کمک گرفتن از روانپزشکان می تواند در کنترل استرس و کاهش تنش های عصبی
بسیار کمک کننده باشند.
بعضی از بیماری های نادر می توانند با علائم رفلاکس معده خود را نشان دهند
و معمولا پزشک معالج شما در مواقع لزوم به بررسی و تشخیص این موارد نیز
میپردازد.
خوشبختانه امروز داروهای بسیار موثری برای درمان رفلاکس معده وجود دارد
از مهمترین داروهایی که به این منظور به کار می روند میتوان به امپرازول و هم
خانواده هایش مثل پنتوپرازول,رابیپراول,و لانسوپرازول اشاره کرد. علاوه بر این
داروها رانیتیدین و فاموتیدین هم می توانند بسیار موثر باشند.
معمولا در بیشتر موارد فرد مبتلا به رفلاکس معده نیازمند درمان طولانی مدت
با داروست.
از داروهایی مثل امپرازول می توان برای مدت طولانی حتی سالها استفاده کرد.
این داروها معمولا عوارض ندارند و به ندرت عوارضی از آنها دیده میشود.
بطور کلی کنترل علائم رفلاکس معده در طولانی مدت با این داروها بسیار
موفقیت آمیز و مطمئن میباشد.
معمولا بیمارانی که به خوبی به درمان یا داروهای تحویز شده جواب می دهند
و علائمشان کنترل می شود,اما با کم کردن یا قطع دارو علائم دوباره بر می گردد
میتوان عمل جراحی ضد رفلاکس انجام داد.
اما عمل جراحی برای افرادی که پاسخ مناسبی نسبت به درمان دارویی نداده اند
گزینه مناسبی نمی باشد.
جراحی رفلاکس معده به روش لاپاراسکوپیک انجام می شود,انجام عمل جراحی
می تواند عوارض مختصری داشته باشد که کوتاه مدت و گذرا هستند.
این عمل جراحی در 75 درصد از افرادی که عمل آنها موفقیت آمیز بوده است
پس از ده سال هم هیچ مشکلی نخواهند داشت.
اما در حدود 20 تا 30 درصد از افراد ممکن است پس از عمل جراحی مجددا نیاز
به مصرف دارو داشته باشند.
قبل از تصمیم به عمل جراحی مشورت با پزشک متخصص گوارش ضروری است.