آزمایش آنالیز اسپرم یا اسپرموگرام چیست؟
آنالیز اسپرم جهت بررسی سلامت و قدرت باروری اسپرم انجام میشود. در آزمایش آنالیز اسپرم به محاسبه تعداد اسپرم و سلامت کلی اسپرم پرداخته
می شود.
در آزمایش آنالیز اسپرم سه فاکتور مهم بررسی میشود که عبارتند از:
- تعداد اسپرم
- شکل اسپرم
- حرکت اسپرم
آزمایشهای اولیه انالیز اسپرم
آزمایشهای اولیه شامل چند آزمایش می شوند که در ادامه بطور مفصل به توضیح آن پرداخته ایم.
- آنالیز مایع منی یا اسپرموگرام
- سونوگرافی
- آزمایشهای هورمونی
1- آزمایش آنالیز مایع منی یا اسپرموگرام
جهت بررسی توان باروری آقایان معمولا بعد از شرح حال و معاینه اولین آزمایش درخواستی پزشکان اسپرموگرام یا آنالیز مایع منی می باشد.
برخلاف تست هایی مثل قند خون یا تیروئید که اگر نتیجه از یک سطح مشخص بالاتر یا پایینتر باشد نشانه بیماری است,بطور مثال قند خون اگر از سطح
مشخصی بالاتر باشد دیابت تشخیص داده میشود,در مورد اسپرموگرام اینطور نیست.
اعدادی که به عنوان سطح نرمال اسپرموگرام در نظر گرفته شده است تنها اعداد و آماری است که از بررسی آزمایش اسپرموگرام افراد بارور در یک جمعیت
مشخص استخراج شده است.
درصورتیکه اعداد آزمایش فرد منطبق بر اعداد مبنا و سطح نرمال نباشد به معنی نیست که فرد نابارور می باشد,همچنین اگر اعداد آزمایش اسپرموگرام فرد
در محدوده نرمال باشد به هیچ عنوان تضمین کننده بارور بودن فرد نمی باشد.
برای تشخیص صحیح لازم است حداقل دو تا سه آزمایش به فاصله یک تا دو هفته از یکدیگر انجام شود.
توصیه می شود این آزمایش در مراکز ناباروری یا آزمایشگاه های تخصصی که آموزشهای لازم را در مورد انجام این آزمایش دیده اند، انجام شود.
نمونه گیری برای اسپرموگرام
برای انجام آزمایش آنالیز اسپرم توصیه می شود 7-2 روز قبل از انجام آزمایش انزال یا نزدیکی صورت نگیرد,(24 تا 48 ساعت ایده آل می باشد).
در آزمایشگاه های مراکز ناباروری معمولا یک اتاق مخصوص نمونه گیری در اختیار زوجین قرار می گیرد,اما اگر نمونه دادن در این مکان برای افراد راحت
نباشد, می‌توانند نمونه را در منزل تهیه کنند و کمتر از نیم ساعت در دمای بدن (یعنی ظرف نمونه به بدن چسبیده باشد),نمونه را به آزمایشگاه تحویل دهند.توجه داشته باشید ظرف نمونه گیری حتما باید از آزمایشگاه گرفته شود و کاملا تمیز باشد.
همچنین دهانه ظرف باید به اندازه کافی گشاد باشد.
نمونه باید حداکثر یک ساعت پس از انزال مورد بررسی و آزمایش قرار بگیرد.
برای جمع آوری نمونه بهتر است که نمونه با دست و به روش تحریک مصنوعی,بدون بکار بردن صابون یا مواد لیز کننده تهیه شود.
استفاده از صابون یا مواد لیز کنند میتواند منجر به مرگ اسپرم شود. برای جمع آوری نمونه به هیچ عنوان از کاندوم استفاده نکنید.
لازم به ذکر است در برخی از مراکز کاندومهای مخصوص بدون مواد آسیب رسان به اسپرم وجود دارد که با استفاده از آنها میتوان نمونه را تهیه کرد.
درصورتیکه نمونه از طریق رابطه تهیه شود احتمال آلوده شدن نمونه با ترشحات واژن وجود دارد که در نتیجه منجر به نتایج کاذب می شود. دقت داشته باشید که
تمام نمونه را در ظرف جمع آوری کنید و ظرف نمونه را تا تحویل دادن به آزمایشگاه در دست بگیرید تا دمای آن به دمای بدن نزدیک باشد.
تفسیر آزمایش آنالیز اسپرم (اسپرموگرام)
آنالیز اسپرم در آزمایشگاه به روش چشمی یا با کمک گرفتن از نرم افزار کامپیوتری و یا ترکیبی از هر دو روش انجام میشود.
اعداد مبنا و سطح نرمال بر اساس معیارهای سازمان جهانی بهداشت مشخص می شوند.
درحال حاضر دو ویرایش با تفاوت های خاص که مربوط به سالهای 1992 و 2010 می باشد مورد استفاده قرار می گیرند.
تفسیر آزمایش آنالیز اسپرم باید توسط پزشک انجام شود.
مایع منی بلافاصله بعد از انزال بصورت لخته مانند است و معمولا با گذشت نیم ساعت به یک مایع روان تبدیل می شود.
به این فرایند,مایع شدن یا Liquefaction گفته می شود.
پارامترهای مورد بررسی در آزمایش آنالیز اسپرم
حجم مایع منی (Volume)
حجم مایع منی باید حداقل 1.5 تا 2 سی سی باشد.
ظاهر (Appearance)
مایع منی از لحاظ رنگ باید شیری رنگ باشد.
زرد بودن یا رنگ مایل به قهوه‌ای یا خونی طبیعی نیست.
PH
مایع منی قلیایی است و PH آن معمولا حدود 7 تا 8 می باشد.
تراکم (Density) یا تعداد اسپرم ها (Sperm count)
تراکم اسپرم ها طبق آخرین ویرایش,تعداد اسپرمها 15 میلیون در 1 سی سی مایع منی یا 40 میلیون اسپرم در کل حجم مایع منی بدست آنده از انزال ارائه شده است (حجم مایع منی ضرب در تعداد اسپرم ها در یک سی سی).
درصورتیکه تعداد اسپرمها کمتر از 15 میلیون باشد الیگوسپرمی و اگر تعداد اسپرمها صفر باشد آزوسپرمی نامیده میشود.
حرکت اسپرم (Motility)
در گذشته طبقه بندی بصورت چهار درجه بندی برای حرکت اسپرم ها مشخص شده بود که پس از مشاهده اسپرم ها در زیر میکروسکوپ با توجه به میزان سرعت آنها در این چهار گروه بر حسب درصد بیان می شدند.
گرید A: مخصوص اسپرم های مناسب بارداری هستند که حرکت سریع دارند.
گرید B: مختص اسپرهای نسبتا خوب است که برای بارداری نیز مناسب هستند.
گرید C: مخصوص اسپرم هایی است که درجا می زنند یعنی در جای خود حرکت
می کنند و به آن حرکت غیر پیش رونده گفته می شود.
گرید D: مختص اسپرم های بدون حرکت یا (immotile) می باشد.
حداقل حرکت در این تقسیم بندی باید بصورت A>25% یا A+B>50% باشد.
کم تحرکی اسپرم ها آستنوسپرمی نامیده میشود.
در سیستم جدید گریدینگ (درجه بندی) سرعت اهمیت کمتری دارد و حرکت اسپرم رو به جلو در اولویت قرار دارد.
حرکت اسپرم ها در 3 گروه تقسیم بندی می شوند:
- حرکت پیشرونده (Progressive motility)
- حرکت غیر پیشرونده (Non progressive motility)
- بدون حرکت (Immotile)
در سیستم جدید درجه بندی درصد حرکت پیشرونده اسپرم (Progressive motility) باید حداقل 32% و کل اسپرم های دارای حرکت حداقل باید 40% باشند.
همانطور که گفته شد کاهش حرکت اسپرم ها آستنوسپرمی نامیده می شود.
شکل اسپرم ها (Morphology)
شکل ظاهری اسپرم ها زیر میکروسکوپ بر طبق معیارهای مشخصی سنجیده
می شود که توسط فرد متخصص یا دستگاه های کامپیوتری مخصوصی تعیین
می شوند.
درصد شکل طبیعی اسپرم ها در سیستم قدیم حداقل 14% و در سیستم جدید
4% می باشد.
درصورتیکه شکل اسپرم ها در یک نمونه کمتر از این اعداد باشد,تراتوسپرمی گفته
می شود.
گلبولهای سفید (WBC)
مقدار طبیعی گلبولهای سفید در مایع منی کمتر از یک میلیون در میلی لیتر است.
اگر تعداد گلبولهای سفید بالاتر از این مقدار باشد نشانگر عفونت یا التهاب مایع
منی است که لکوسیتوسپرمی نامیده می شود.
تست زنده بودن اسپرم (Viability, Vitality)
در مواردی که اسپرم ها بدون حرکت هستند,جهت بررسی زنده بودن آنها از
روشهایی با رنگ آمیزی های ویژه استفاده میشود.
میزان زنده بودن اسپرم ها در سیستم قدیم حداقل 75% و در سیستم جدید
58% در نظر گرفته شده است.
2. سونوگرافی
در سونوگرافی با کمک امواج صوتی تصویر اعضا داخلی بدن روی صفحه نمایشگر
نشان داده میشود.
اشعه سونوگرافی مضر نیست.
در صورت نیاز به آزمایش از سیستم ادراری تناسلی آقایان,سونوگرافی از بیضه
ها,کلیه ها, مجاری ادراری و پروستات قابل انجام می باشد.
روش انجام سونوگرافی به این صورت است که پزشک ابتدا پروب (وسیله ثبت
کننده دستگاه سونوگرافی) را روی بدن بیمار قرار میدهد و با تصاویری نمایش
می دهد اطلاعاتی در مورد:
- سایز بیضه ها
- محل قرار گیری بیضه ها
- وجود توده یا کیست در داخل بیضه یا اعضای مجاور آن
- تجمع مایع در اطراف بیضه ها (هیدروسل)
- فتق
- سایز پروستات
- وجود کیست یا توده داخل پروستات
- وجود سنگ یا توده در سیستم ادراری
در اختیار پزشک قرار میدهد.
به منظور بررسی دقیق تر کیسه های منی یا پروستات می توان از سونوگرافی ترانس
رکتال (سونوگرافی از راه مقعد) نیز استفاده کرد.
لازم به ذکر است سونوگرافی باید توسط پزشک صورت گیرد.
3. آزمایشهای هورمونی
در نمونه هایی که تعداد اسپرم های شخص صفر یا بسیار پایین باشد (کمتر از 5 میلیون) یا در شرح حال بیمار,اختلال در میل جنسی یا سفتی آلت گزارش شده باشد نیاز به بررسی هورمونی می باشد.
مهمترین آزمایشهای لازم در شرایط فوق عبارتند از:
- آزمایش های تیروئید
- آزمایش غده هیپوفیز (FSH, LH, Prolactin)
- آزمایش هورمون تستوسترون
همچنین در صورت لزوم آزمایشهای تخصصی دیگر نیز انجام می شود.
آزمایشهای تکمیلی
1.تست ارزیابی آسیب DNA اسپرم
در برخی از موارد با توجه به نظر پزشک ممکن است نیاز به چک کردن وضعیت DNA و ساختار ژنتیکی اسپرم باشد.
این آزمایشهای تخصصی در مراکز مجهز قابل انجام هستند.
روشهای نتداول تر و دقیق تر این آزمایش عبارتند از:
تست Tunel و تست SCSA که به کمک آنها میزان آسیب یا قطعه قطعه شدن DNA اسپرم بطور دقیق بررسی می شود.
کاربرد تست های ارزیابی DNA اسپرم
این تستها در مواردی که فرد تجربه سقط مکرر, شکستهای متعدد در روشهای کمک باروری,ناباروری طولانی مدت,بیماریهای زمینه ای مثل انواع سرطان,
شیمی درمانی و پرتودرمانی پس از آن,سن بالا,مواجه بودن با مواد سمی یا شیمیایی و یا مصرف طولانی مدت سیگار و مواد مخدر و … کاربرد دارد.
2.تستهای ژنتیکی
در مواردی که تعداد اسپرم ها صفر یا بسیار پایین باشد (کمتر از 5 میلیون) یا در معاینه ناحیه تناسلی مورد خاصی مشاهده شود (از جمله مبهم بودن دستگاه تناسلی خارجی یا دوجنسی بودن) و یا اینکه فرد تجربه سقط مکرر داشته باشد لازم است بررسی ژنتیکی صورت بگیرد.
کاریوتایپ یا شمارش و تعیین نوع کروموزوم ها مهمترین آزمایش در تستهای ژنتیکی می باشد.
در یک مرد نرمال گزارش کاریوتیپ به صورت 46XY می‌باشد.
3. وازوگرافی
وازوگرافی یا تهیه عکس رنگی از لوله واز (لوله حامل منی) یکی از روشهای تشخیصی تکمیلی در آقایانی است که مشکوک به انسداد هستند.
این آزمایش در اتاق عمل و با بیهوشی انجام می شود.
در این روش در اتاق عمل یک ماده رنگی داخل لوله واز تزریق می شود و عکس برداری انجام میشود که در صورت وجود انسداد محل آن مشخص می شود.
آمادگی لازم برای انجام آزمایش آنالیز اسپرم
قبل از انجام آزمایش اقدامات لازم برای انجام آزمایش آنالیز اسپرم توسط پزشک برای فرد توضیح داده می شود.
رعایت دقیق دستورالعمل ها در بدست آوردن یک نمونه مناسب و در نهایت میزان دقت آزمایش بسیار مؤثر است.
- 24 تا 72 ساعت قبل از انجام آزمایش از انزال خودداری فرمایید.
- چند روز قبل از انجام آزمایش از مصرف الکل,کافئین و انواع مواد مخدر از جمله کوکائین و ماری جوانا بپرهیزید.
- قبل از انجام آزمایش داروهای گیاهی استفاده نفرمایید.
- از مصرف هرگونه داروی هورمونی قبل از آزمایش جدا خودداری کنید.
- توصیه می شود در صورت مصرف دارو حتما قبل از انجام آزمایش توصیه با پزشک خود مشورت نمایید.
نمونه گیری برای آزمایش آنالیز اسپرم
یکی از روشهای متداول برای نمونه گیری در آزمایشگاه استمنا می باشد,البته در بعضی از مراکز اتاق ویژه برای زوجین حین آزمایش وجود دارد.
در تهیه نمونه مناسب باید به دو نکته مهم توجه داشته باشید:
1.اینکه مایع منی حتما باید در دمای دما بدن نگهداری شود و اگر گرمتر یا سردتر شود نتیجه آزمایش صحیح بدست نمی آید.
2.نمونه حتما باید 30 تا 60 دقیقه پس از خارج شدن از بدن تحت آزمایش قرار بگیرد.
نمونه گیری برای آزمایش آنالیز اسپرم به چند روش انجام می شود:
- استمنا (خود ارضایی)
- استفاده از کاندومهای مخصوص آزمایش در حین رابطه جنسی
- انزال از طریق محرکهای الکتریکی
جهت مشاوره,هماهنگی و رزرو وقت می تواند به سایت مراجعه نمایید
و یا با شماره تلفن های در ج شده تماس حاصل فرمایید.
26471830-26471272
شماره واتساپ
091290010378
پاسخ به سوالات متداول
آزمایش آنالیز اسپرم به چه منظوری انجام میشود؟
ناباروری آقایان
مشکل ناباروری در زوجین, از مواردی است که ممکن است مربوط به آقا باشد. به همین دلیل آزمایش آنالیز اسپرم برای تشخیص ناباروری آقایان انجام میشود. این آزمایش جهت تشخیص کمبود تعداد اسپرم و اختلالات اسپرم صورت میگیرد.
عمل وازکتومی
یکی دیگر از مواردی که ازمایش آنالیز اسپرم انجام میشود در آقایانی است که عمل وازکتومى موفق داشته اند. آقایانی که عمل وازکتومی شده اند این آزمایش جهت اطمینان از عدم وجود اسپرم در مایع منی انجام میشود.عمل وازکتومى یک روش دائمی برای جلوگیری از باروری است,در این عمل مجرایی که اسپرم توسط آن از بیضه به آلت تناسلی میرسد,قطع می شود.پس از آن پزشک جهت اطمینان از عدم وجود اسپرم در مایع منی,آزمایش آنالیز اسپرم یکبار در ماه و به مدت سه ماه تجویز می کند.
آزمایش آنتی بادی اسپرم چیست؟
با توجه به اینکه برخی از آنتی بادی ها در باروری نقش دارند, زمایش آنتی بادی اسپرم می تواند سایر علل ناباروری را مشخص کند. لازم به ذکر است آنتی بادی هایی که روی اسپرم ها قرار دارند باعث عدم اتصال اسپرم ها به تخمک می شوند. اما آنتی بادی های اسپرم موجود در خون خانمها یا آقایان به طور کلی تاثیری بر باروری ندارد. بطور کلی تعداد باروری زوج هایی که فاقد این آنتی بادی هستند بیشتر است و تست آن نیز به منظور انتخاب روش لقاح مصنوعی به عنوان درمانی مناسب,ضروری می باشد. به عبارت دیگر آزمایش آنتی بادی اسپرم امکان تزریق اسپرم به تخمک در شرایط آزمایشگاهی را مشخص می کند.
علت وجود خون در مایع منی چیست؟
مشاهده خون در مایع منی یک اتفاق نادر است. به همین دلیل اگر این اتفاق پیش بیاید باید توحه داشته باشید که یک موضوع مهم و جدی است و حتما باید پیگیری شود. علت این اتفاق می تواند نشت خون از رگهای کیسه های خون در محل تولید مایع منی, ضربه خوردن, عفونت و گاهی سرطان باشد.
به چه علتی مایع منی عفونی می شود؟
وجود باکتری در مایع منی همیشه به معنای عفونت نیست,زیرا ممکن است باکتری در حین نمونه گیری به مایع منی اضافه شده باشد. باکتریهای استرپتوکوکوس و استافیلوکوکوس,به علت اینکه روی پوست قرار می گیرند،امکان جابجایی و ایجاد آلودگی را دارند.علاوه بر این عفونت مجاری ادرار یا انتقال باکتری اشریشیاکلای از معده به روده میتواند یکی دیگر از عوامل آلودگی مایع منی باشد.به طور کلی میتوان گفت منظور از عفونت مایع منی زمانی است که در هر میلی لیتر از مایع منی بالای ۱۰۰۰ باکتری وجود داشته باشد که این موضوع با علائمی مثل تعداد بسیار زیاد گلبولهای سفید (تقریبا بیش از ۱ میلیون در میلی لیتر) تشخیص داده می شود. با کشت نمونه ای از مایع منی در آزمایشگاه امکان شناسایی نوع باکتری عفونی نیز فراهم می شود.
